भिंतीवर प्रकाशाच्या प्रतिमा तयार करण्याचा प्रयोग

 भिंतीवर प्रकाशाच्या प्रतिमा तयार करण्याचा प्रयोग

उद्दिष्ट:

वेगवेगळ्या प्रकारच्या वस्तूंच्या सहाय्याने भिंतीवर प्रकाशाच्या प्रतिमा (shadows आणि reflections) तयार करणे व त्यांचा अभ्यास करणे.

---

साहित्य:

1. फ्लॅशलाइट किंवा टॉर्च
2. वेगवेगळ्या प्रकारच्या पारदर्शक, अपारदर्शक आणि अर्धपारदर्शक वस्तू (जसे की काच, प्लास्टिक, कागद, व पाणी भरण्यासाठी छोटा ग्लास)
3. एक गडद भिंत (प्रकाश स्पष्ट दिसण्यासाठी)
4. विविध आकाराचे वस्तू (खेळणी, कात्र्या, झाडाची पाने, कागद कापलेले विविध आकृत्यांत)

---

प्रक्रिया:

1. प्रकाशाचे स्रोत ठरवा:

   • एका खोलीत अंधार करा आणि टॉर्च वापरून भिंतीवर प्रकाश टाका.

2. वस्तू ठेवा:

   • टॉर्च व भिंतीच्या मधोमध वस्तू ठेवा.
   • प्रकाशाच्या स्त्रोतापासून वस्तूंच्या अंतरानुसार प्रतिमांचा आकार कसा बदलतो, हे निरीक्षण करा.

3. पारदर्शक व अर्धपारदर्शक वस्तूंचा अभ्यास:

   • काचेच्या किंवा प्लास्टिकच्या वस्तू भिंतीवर ठेवल्यास प्रकाश कसा परावर्तित/अपवर्तित होतो, हे पहा.
   • पाण्याचा ग्लास वेगवेगळ्या दिशांनी हलवून भिंतीवरच्या प्रतिमांतील बदल पहा.

4. प्रतिमांचा अभ्यास:

   • अपारदर्शक वस्तूंसाठी स्पष्ट सावल्या निर्माण होतात.
   • अर्धपारदर्शक वस्तू मुळे फिकट प्रतिमा दिसतात.
   • पारदर्शक वस्तूंमुळे प्रकाश वक्र होतो किंवा वेगळ्या रंगात भासतो (इंद्रधनुष्याचे विभाजन करून दाखवण्यासाठी प्रिझम वापरा).

---

वैज्ञानिक स्पष्टीकरण:

• प्रतिबिंब (Reflection): प्रकाश एखाद्या गुळगुळीत पृष्ठभागावरून परत जातो.
• अपवर्तन (Refraction): प्रकाश पृष्ठभाग बदलताना वाकतो.
• छाया निर्माण: अपारदर्शक वस्तू प्रकाश अडवतात आणि सावल्या तयार होतात.

---

प्रयोग विस्तारित करणे:

• भिन्न रंगाचे दिवे वापरून रंगीत सावल्या तयार करा.
• वाकलेले प्रकाशपुंज (refracted light beams) बनवण्यासाठी भिन्न आकाराच्या पाण्याने भरलेल्या भांड्यांचा वापर करा.

---

हा प्रयोग मनोरंजक असून विद्यार्थ्यांना प्रकाशाच्या वैशिष्ट्यांबद्दल चांगली समज देतो.