पाण्याच्या घन (आइस) आणि द्रव (पाणी) अवस्थेत फरक प्रयोग क्र13

 पाण्याच्या घन (आइस) आणि द्रव (पाणी) अवस्थेत फरक दाखवण्यासाठी तुम्ही साधा व प्रभावी प्रयोग तयार करू शकता. हा प्रयोग मुलांना किंवा प्रदर्शनासाठी उपयुक्त ठरेल.

---

प्रयोगाची संकल्पना:

पाण्याची घन (आइस) आणि द्रव (पाणी) अवस्था ही दोन्ही तापमानावर आधारित असते. त्यांच्या गुणधर्मांमध्ये (घनता, आकृती, गतीशीलता) मोठा फरक असतो.

---

साहित्य:

1. बर्फाचे तुकडे (आइस क्यूब्स)
2. पाणी (सामान्य तापमानाचे आणि गरम पाणी)
3. काचेचे दोन पारदर्शक भांडे
4. रंग (फूड कलर ऐच्छिक आहे)
5. गरज असल्यास तापमान मोजण्यासाठी थर्मामीटर

---

कृती:

1. घनता दर्शविणे (Density Comparison):

• एका काचेच्या भांड्यात थंड पाणी ठेवा आणि दुसऱ्या भांड्यात गरम पाणी ठेवा.
• प्रत्येक भांड्यात एक बर्फाचा तुकडा टाका.
• निरीक्षण करा:
  • थंड पाण्यात बर्फ हळूहळू वितळतो.
  • गरम पाण्यात बर्फ लवकर वितळतो.

2. गतीशीलता दाखविणे (Flow Comparison):

• पाण्यात रंग घाला.
• बर्फ वितळताना थंड पाण्यात बर्फाचा रंग हलक्या गतीने पसरतो, तर गरम पाण्यात रंग जलद पसरतो.

3. घन आणि द्रव यांच्यातील आकृती फरक:

• बर्फाचा तुकडा ठेवा आणि तो वितळल्यानंतर तयार झालेल्या पाण्याची पातळी मोजा.
• घन अवस्थेत, बर्फाचा आकार संरक्षित असतो, तर द्रव अवस्था प्रवाही असते.

4. तापमानावर परिणाम (Effect of Temperature):

• थर्मामीटरचा उपयोग करून बर्फ वितळताना आणि पाणी गरम करताना तापमानाची नोंद घ्या.

---

वैज्ञानिक स्पष्टीकरण:

1. घन अवस्था (Ice):

   • पाण्याचे रेणू विशिष्ट जाळीदार संरचनेत असतात.
   • घन अवस्था तुलनेने कमी घनतेची असल्याने बर्फ पाण्यावर तरंगतो.

2. द्रव अवस्था (Water):

   • पाण्याचे रेणू सतत गतीत असतात आणि एकमेकांच्या जवळ येऊन वाहू शकतात.
   • तापमान वाढवल्यास गती आणखी वाढते.

3. घनता (Density):

   • बर्फाची घनता पाण्यापेक्षा कमी असल्यामुळे बर्फ तरंगतो, तर पाणी द्रव असल्याने गतीशील असते.

---

प्रदर्शनासाठी सजावट:

• भांड्यांमध्ये फूड कलर वापरून दृश्य आकर्षक बनवा.
• तापमान आणि घनतेसाठी चार्ट तयार करा.
• घन आणि द्रव यांची तुलनात्मक माहिती लिहा.

---

निष्कर्ष:

या प्रयोगाद्वारे पाण्याच्या घन आणि द्रव अवस्थेतील प्रमुख गुणधर्म समजतात. यामुळे तापमानाचा पदार्थाच्या अवस्थांवर होणारा परिणाम स्पष्ट होतो.