प्रयोगाचे नाव: पाण्याचा चक्रीक्रम (Water Cycle)

 ◆प्रयोगाचे नाव:  पाण्याचा चक्रीक्रम (Water Cycle)◆

◆उद्दीष्ट:पाण्याचा चक्रीक्रम कसा कार्य करतो हे समजून घेणे आणि त्यातील विविध प्रक्रिया (बाष्पीभवन, संघनन, वर्षाव) निरीक्षण करणे.

◆साहित्य:

1. एक मोठे काचेचे बाउल

2. प्लास्टिक रॅप (किंवा पारदर्शक झाकण)

3. एक लहान काच किंवा प्लास्टिकचा कप

4. गरम पाणी

5. रबर बँड (ग्लास सील करण्यासाठी)

6. बर्फाचे तुकडे

◆प्रयोग पद्धत:

1. ◆बाउल आणि कप तयार करा:

   ● मोठ्या काचेच्या बाउलमध्ये थोडे गरम पाणी घाला. पाण्याची पातळी इतकी असू द्या की ते बाउलच्या तळाशी काही सेंटीमीटरपर्यंत असावे.

   ●लहान कप घ्या आणि त्याला बाउलच्या मध्यभागी ठेवा. कपामध्ये पाणी येणार नाही याची काळजी घ्या. 

2. बाउल झाका:

   - बाउलच्या वरती प्लास्टिक रॅप लावा किंवा पारदर्शक झाकण ठेवून ते पूर्णपणे सील करा. रॅप किंवा झाकण मजबूत ठेवण्यासाठी रबर बँडचा वापर करा.

3. बर्फ ठेवा:

   - प्लास्टिक रॅपवर बर्फाचे तुकडे ठेवा. बर्फाचे तुकडे पाण्याचा चक्रीक्रम तयार करण्यास मदत करतील.

4. प्रतीक्षा करा:

   - बाउल काही वेळ बाजूला ठेवा आणि निरीक्षण करा. काही मिनिटांमध्ये तुम्हाला प्लास्टिक रॅपच्या आत गार वाफ (कंडेन्सेशन) दिसायला लागेल.

5. अवलोकन:

   ● गरम पाण्यामुळे बाउलमध्ये बाष्पीभवन होते, पाण्याचे वाफ हवेत वर जातात.

   ●वरती ठेवलेल्या बर्फामुळे प्लास्टिक रॅप थंड होते आणि वाफेचे संघनन (कंडेन्सेशन) होते.

   ●संघनित वाफ थेंबांमध्ये बदलून प्लास्टिक रॅपवर जमा होतात आणि त्या थेंबांमधून पाणी कपात थेंब-थेंब पडते, ज्यामुळे पर्जन्य (precipitation) तयार होतो.

◆अवलोकन:

प्रयोगात तुम्ही बाष्पीभवन, संघनन, आणि पर्जन्य या प्रक्रियांचे प्रत्यक्ष निरीक्षण करू शकता. गरम पाण्याचे वाफ होऊन ते प्लास्टिक रॅपवर जमा होतात आणि नंतर पाण्याच्या थेंबांच्या स्वरूपात खाली कपात पडतात.

◆विज्ञानामागची संकल्पना:

पाण्याचा चक्रीक्रम म्हणजे पाण्याचे पृथ्वीवरून वातावरणात जाणे आणि पुन्हा पृथ्वीवर परतणे. यामध्ये तीन महत्त्वाच्या प्रक्रिया आहेत:

1. बाष्पीभवन (Evaporation): पाण्याचे गरम झाल्यामुळे ते वाफ बनते आणि हवेत जाते.

2. संघनन (Condensation): वाफ थंड वातावरणात गेल्यामुळे ते पुन्हा पाण्याच्या थेंबांमध्ये बदलते.

3. वर्षाव (Precipitation): थेंब मोठे झाले की ते पाऊस, हिमवर्षाव किंवा गारांच्या रूपात पृथ्वीवर परत येतात.

◆निष्कर्ष:

हा प्रयोग पाण्याचा नैसर्गिक चक्रीक्रम कसा कार्य करतो याचे साधे मॉडेल आहे. यात बाष्पीभवन, संघनन, आणि पर्जन्य प्रक्रियेचे प्रत्यक्ष निरीक्षण करता येते, ज्यामुळे विद्यार्थी पाण्याच्या चक्रीक्रमाची संकल्पना सोप्या पद्धतीने समजू शकतात.