प्रयोगाचे नाव: दुधात साबण घालून रंगांचे नाचणे (Dancing Colors in Milk)

◆प्रयोगाचे नाव: दुधात साबण घालून रंगांचे नाचणे (Dancing Colors in Milk)◆

◆उद्दीष्ट: दुधात साबण घातल्यावर त्यातील रंगांची हालचाल कशी होते, हे निरीक्षण करणे आणि साबणाच्या सर्फेस टेन्शनवर (पृष्ठ ताण) होणाऱ्या परिणामाची कल्पना करणे.

◆साहित्य:

1. एक सपाट प्लेट किंवा ट्रे

2. दूध (संपूर्ण फॅट दूध सर्वोत्तम)

3. खाद्य रंग (किमान दोन किंवा तीन रंग)

4. लिक्विड डिश सोप (साबण)

5. काठी किंवा क्यू-टिप

◆प्रयोग पद्धत:

1. दूध घाला:

   - सपाट प्लेटमध्ये किंवा ट्रेमध्ये दूध घाला. दूधाची पातळी कमी ठेवा, जेणेकरून ते संपूर्ण पृष्ठभाग व्यापेल पण खूप खोल नसेल.

2. रंग घाला:

   - खाद्य रंगाचे काही थेंब दुधाच्या वेगवेगळ्या ठिकाणी टाका. तुम्ही विविध रंगांचे थेंब एकत्र ठेऊ शकता. 

3. साबण लावा:

   - क्यू-टिप किंवा काठीच्या एका टोकाला लिक्विड डिश सोप लावा. 

   - क्यू-टिपचा साबण लावलेला भाग दुधात रंगांच्या जवळ अलगद ठेवा. 

4. रंगांचा नाच बघा:

   - साबण दुधात जाताच रंग पटकन हलायला लागतील. ते फवारल्याप्रमाणे दूर जातील आणि नवनवीन आकार बनतील. रंगांचा नाच सुरू होईल आणि वेगवेगळे नमुने तयार होतील.

◆अवलोकन:

- तुम्ही लगेचच बघाल की खाद्य रंग दुधाच्या पृष्ठभागावर फेकल्या जाऊन हलतात आणि वेगवेगळे आकार बनवतात. रंगांचा नाच अनेक वेळा बदलतो आणि अद्भुत नमुने तयार होतात.

◆विज्ञानामागची संकल्पना:

1. पृष्ठ ताण (Surface Tension):

   - दूधाचे पृष्ठभागावर पृष्ठ ताण असतो, जो द्रवाचे रेणू एकत्र धरून ठेवतो. खाद्य रंगावर कोणताही परिणाम होत नाही तोपर्यंत द्रव स्थिर राहतो.

   

2. साबणाचा परिणाम:

   - जेव्हा तुम्ही दुधात साबण घालता, तेव्हा साबण पृष्ठ ताण कमी करतो. यामुळे दूध आणि त्यातील फॅट रेणू हालचाल करतात आणि त्यासोबत खाद्य रंग सुद्धा हालचाल करू लागतो. 

   - साबणाचे रेणू दुधातील फॅट रेणूंना वेगवेगळ्या दिशांनी ओढतात, ज्यामुळे रंग हालचाल करत "नाच" करतात.

◆निष्कर्ष:

हा प्रयोग दुधातील पृष्ठ ताण आणि साबणाने त्यावर होणाऱ्या परिणामाचे उत्तम उदाहरण आहे. दूध आणि खाद्य रंगांचे सुंदर, रंगीत नमुने तयार होतात कारण साबण दुधाच्या पृष्ठ ताणात बदल घडवून आणतो. या प्रयोगातून विद्यार्थी पृष्ठ ताण आणि साबणाच्या रासायनिक गुणधर्मांबद्दल शिकतात.